लिम्पियाधुरा, लिपुलेक तथा कालापानी क्षेत्रबाट  ९८ प्रतिशतसम्म सूर्य ढाकिएको देखिने

काठमाडौ

    आज  सोमबारर नेपाली आकाशमा खण्डग्रास सूर्य ग्रहण लाग्दै छ । वरिष्ठ खगोलविद सहप्राध्यापक जयन्त आचार्यका अनुसार काठमाडौंको आकाशमा ८८ प्रतिशतसम्म सूर्य ढाकिने छ ।

   सुदूरपश्चिमको लिम्पियाधुरा, लिपुलेक तथा कालापानी क्षेत्रबाट भने ९८ प्रतिशतसम्म सूर्य ढाकिएको देखिने आचार्यले बताए ।

   सूर्य ग्रहण नेपाली समय अनुसार बिहान १० बजेर ५५ मिनेटमा सुरु भई अपराह्न २ बजेर २४ मिनेटमा सकिनेछ । आचार्यले भने, ‘१२ बजेर ४१ मिनेट जाँदा सूर्यलाई करिब ८८ प्रतिशत ढाकेको देखिनेछ । त्यतिबेला वातावरणीय तापक्रम घटेर चिसो अनुभव हुनेछ ।   यति लामो समय  (साढे ३ घण्टा) सम्म सूर्य ग्रहण विरलै देखिने आचार्यले बताए । उनका अनुसार नेपालबाट अब यस्तो सूर्य ग्रहण ४४ वर्षपछि मात्र देखिनेछ ।

  कंगो, इथियोपिया, दक्षिणी सुडान, मस्कट, यमन, ओमान, पाकिस्तानको दक्षिणी भाग, भारतको देहरादून, कुरुक्षेत्र, चीनको तिब्बत आदि ठाउँबाट वलय सूर्यग्रहण देख्न सकिने खगोलविद् आचार्यले बताए ।

   सूर्य ग्रहण हेर्न चाहने सर्वसाधारण तथा विद्यार्थीलाई तक्षशिला एस्ट्रोनोमिकल क्लबले सामाखुसीस्थित तक्षशिला कलेजको छतबाट निः शुल्क तथा सुरक्षित तरिकाबाट भौतिक दूरी कायम गरी हेर्ने व्यवस्था मिलाएको उक्त कलेजले जनाएको छ ।

कसलाई शुभ कसलाई  अशुभ ?

   धर्मशास्त्रमा विश्वास गर्ने हो भने यो सूर्य ग्रहण मेष, सिंह, कन्या र मकर राशि भएका मानिसले मात्र हेर्न हुन्छ । वैज्ञानिकहरु भने सूर्य ग्रहण जो कोहीले सुरक्षित तरिका अपनाएर हेर्न हुने मान्दछन् । धर्मशास्त्र अनुसार ६ गते राति १० बजेपछि भोजन निषेध गरिएको छ । तर विज्ञानले ग्रहणमा खाना खान निषेध गरेको छैन ।

नांगो आँखाले कदापि नहेरौं

  खगोलविद् आचार्यका अनुसार चन्द्र ग्रहण हेर्दा हाम्रो आँखामा कुनै असर गर्दैन भने सूर्य ग्रहण हेर्दा अत्यन्तै सावधानी अपनाउनु पर्छ । मानिसको आँखा अत्यन्तै संवेदनशील हुन्छ ।  आँखाभित्रको रेटिनामा सूर्यबाट आएको प्रकाश परेमा रेटिनाको एउटा भाग स्थायी रुपमा नष्ट भई सदाका लागि अन्धो समेत हुन सक्छ । त्यसैले सूर्य ग्रहणका बेला नांगो आँखाले कदापि हेर्न हुँदैन । विशेष चस्माको प्रयोग गरी ग्रहण हेरेमा कुनै नोक्सानी नहुने आचार्यले बताए ।

दान र स्नान गरे विशेष फल मिल्ने विश्वास

  धार्मिक समुदायका मानिस ग्रहणका बेला दान दक्षिणा गर्दा विशेष फल मिल्ने विश्वास गर्छन् । उनीहरु नदी तट वा गंगामा गई स्नान गरी शुद्ध हुन्छन् र सकेको दान गर्छन् । तान्त्रिकहरु मन्त्र सिद्ध गराउन ग्रहण लागेका बेला अत्यन्तै उपयुक्त मान्दछन् र मन्त्र साधना समेत गर्दछन् ।

 यस्ता छन् ग्रहण सम्बन्धी केही अन्धविश्वास

   ग्रहण सम्बन्धी अन्धविश्वास संसारभर नै छ । रोमनहरु ग्रहणका वेला चिच्याउँछन् । चीनमा ग्रहण र ड्रयागनबीच सम्बन्ध रहेको विश्वास गरिन्छ । प्राचीन मिश्रका राजा आफैं सूर्यवंशी थिए । उनी सूर्य ग्रहणका बेला सहरको मुख्य मन्दिरको परिक्रमा गरिरहन्थे भन्ने कुरा इतिहासमा पाइन्छ ।

बालबालिकालाई विज्ञानमा रुचि पैदा गराउने अवसर

   साधारण मानिसका लागि ग्रहण अनौठो तथा असाधारण घटना हो । खगोलविद्का लागि आफ्नो गणित जाँच्ने सुनौलो अवसर हो । उनीहरु सूर्य, चन्द्र तथा पृथ्वीको सही दूरी मापन गर्न ग्रहणको समय उपयोग गर्छन् । साना नानीबाबुका लागि ग्रहण विज्ञानमा रुचि पैदा गराउने अवसर हो ।                             ( नेपालसमयबाट साभार)