सदस्य केन्द्रित लगानीले किसान सहकारी सफल छ : शाह

किसान सहकारीको अवस्था कस्तो छ ?

किसान बहुउदेश्यीय सहकारी सदस्य केन्द्रित कार्यक्रममा बिश्वास गर्छ । सदस्यहरुको शेयर पुजी र बचत रकम सदस्यहरको आयआर्जनका निम्ति लगानी गर्छ । त्यसैले सुदुरपश्चिम प्रदेशभरि सेवा बिस्तार गर्न सफल भएको पनि छ । सदस्य केन्द्रित भएकाले किसानको  बित्तीय अवस्थाका रुपमा, बित्तीय अनुशासनमा राम्रो अवस्थामा छ । सदस्यहरुको मागलाई सबै बेलामा सम्वोधन गर्न सकेका छौं ।

अहिले सहकारी र बित्तीय संस्थाहरुको अवस्था जोखिममा रहेको चर्चा चल्ने गरेको छ । यस्तो किन भैरहेको छ ?

सहकारीहरु शेयर सदस्यहरुको लगानीबाट बनेका हुन्छन् । त्यसमा सदस्यकै बचत पनि जम्मा भएर पुजी निर्माण हुन्छ । त्यो पुजी सदस्यकै आवश्यकताका आधारमा लगानी गर्नु सहकारीको दायित्व हो । तर कतिपय संस्थाहरुले सदस्य भन्दा बाहिर लगानी गरेर, जमिनमा लगानी गरेका कारण समस्या देखापरिरहेको हो । सहकारीको मुल्य र मान्यता भन्दा बाहिर काम हुदा यस्तो समस्या आएको हो ।  सदस्य केन्द्रित कार्यक्रम गर्ने किसान जस्ता सहकारीहरुलाई यसले समस्या पारेको छैन ।

यस्तो हुनमा नियमनकारी निकायको भुमिका कस्तो छ ?

निमयनकारी निकायको त भुमिका हुन्छ नै । संघीयताको कार्यान्वयनपछि सहकारीको अधिकार संघ, प्रदेश र स्थानीय गरि तिनै तहका सरकारसँग छ । पहिलो सहकारीको नियमन गर्ने सहकारी डिभिजन अहिले छैन । तिनै तहका सरकारसँग सहकारीको जनशक्ति नहुदा सहकारीको नियमन हुन सकेको छैन ।  सहकारीको नियमन हुन नसक्दा सहकारीहरुको लगानीको सीमा र क्षेत्र उल्लंघन भैरहेको छ र त समस्या आइरहेको छ । नियमनकारी निकायले सक्रियता देखाउन आवश्यक छ । 

अहिले बजारमा देखिएको तरलता अभावलाई नियन्त्रण गर्न के गर्नुपर्छ ?

यसका लागि नागरिकलाई सहकारीको शेयर लग्न उत्प्रेरित गर्ने, ढुक्कसंग बचत गर्ने वातावरण बनाउने गर्नु पर्दछ । त्यसैगरी संस्थाले लगानी गर्दा जोखिमको आँकलन गरेर मात्रै लगानी गर्ने, क्षमता भन्दा बढी लगानी नगर्ने, गैर उत्पादन क्षेत्रमा लगानी नलगाउनेहो भने यो समस्या समाधान हुन सक्दछ ।

उत्पादन क्षेत्रमा लगानी गर्दा सदस्यलाई तिर्न पनि सजिलो हुन्छ, संस्था सञ्चालनमा पनि कुनै समस्या हुदैन भने सदस्यको दैनिक जीवन यापनमा पनि असर पर्दैन ।

किसान सहकारीले के के सेवा दिने गरेको छ ?

वित्तिय सेवाका अतिरिक्त संस्थाले सदस्य एवं समुदाय लक्षित विभिन्न गैरवित्तिय सेवा प्रदान गर्दै आईरहेको छ । सहकारी वित्तिय सेवा अन्तर्गत सदस्यहरुलाई अत्याधुनिक वित्तिय सेवा प्रदान गर्न मोबाईल बैंकिंग, एटीएम लगायत, रेमीटान्स सेवा प्रवाह गर्दै आईरहेको छ भने लघुवित्त तर्फ समुह मोडेलमा महिला सदस्यहरुबाट स–सानो अनिवार्य, ऐच्छिक र क्रमिक बचतहरु लिने तथा बिना धितो एवं धितो लिई अधिकतम १५ लाख सम्म कर्जा प्रवाह गर्दै आईरहेको छ । सहकारी वित्तिय सेवा तर्फ अधिकतम रु.१ करोडसम्म कर्जा प्रवाह गर्दै आईरहेको छ । लघुवित्त तर्फ मोबाईल बैंकिंग, ट्याब्लेट बैंकिग, मिसकल बैकिंग, क्यू.आर. भुक्तानी सेवा भित्र्याउने नेपालकै अग्रणी संस्था हो । तेश्रो कृषि प्रवद्र्धन तर्फ जानकी गाउपालिकाको अमरावतीमा २.५ विगाह जग्गा भाडामा लिई एकिकृत कृषि फर्म सन्चालन गरेको छ । त्यसैगरी उक्त फर्मबाट कृषिउपजको उत्पादन एवं वितरणका अतिरिक्त समुदायमा रहेका कृषक सदस्यहरुलाई कृषि फर्ममै व्यवहारिक कृषि तालिम दिने गर्दछ । आवश्यकता अनुसार संस्थामा रहेका कृषि प्राविधिकहरुले सदस्यको खेतबारीमा गई कृषि परामर्श समेत प्रदान गर्ने गरेका छन् ।  संस्थाले सदस्यहरुलाई सुपथ मुल्यमा रासायनिक मल बिक्री वितरण गर्दै आएको छ । त्यसका अतिरिक्त हालै आधुनिक उपकरणहरु सहित माटो परिक्षण प्रयोगशाला समेत सन्चालनमा ल्याएको छ । यो प्रयोगशाला सहकारी क्षेत्रबाट सन्चालिन सुदुरपश्चिम प्रदेशको एक मात्र प्रयोगशाला हो ।

किसान सहकारी कुन लक्ष्यका साथ अघि बढको छ ?

समृद्धिसँग समुदाय सँगसँगै भन्ने हाम्रो नारा नै छ । त्यही नारा अन्तर्गत समुदायलाई अघि बढाउँदै लैजाने लक्ष्यका साथ किसान सहकारी अघि बढेको छ ।

समुदायलाई समृद्धिसँग जोड्न कस्ता कार्यक्रम सञ्चालन गरेका छौं ?

 हामीले समुदायलाई सशक्त बनाउन पशुपालन, कृषि सम्वन्धी तालिम प्रदान गर्छौ र व्यवसाय गर्नका लागि कयात यिबल दिन्छौं, बिना धितो कर्जा पनि दिन्छौं । किसान सहकारीसँग आवद्ध सुदुरपश्चिका छ जिल्लामा काम गरिरहेका छौं । करिब ६६ हजार सदस्य किसानसँग आवद्ध छन् ।

शेयर सदस्यले के सुविधा पाउँछन् ?

 शेयर सदस्य भनेका सहकारीका  मालिक नै हुन् । सदस्यहरुले बचत राख्न, कर्जा लिन पाउँछन् । संस्थाको हरेक बर्षको नाफाबाट १८ प्रतिशत लाभांश पाउँछन् । अर्को कुरा,  सदस्यको घरमा कुनै व्यक्तिको मृत्यु भएमा काजक्रिया बापत २५ हजार पाउँछन् । कोभिडपछि हामी बढी मष्नष्तबष्किभ भएका छौं र शेयर सदस्यहरु घरमै बसेर आफ्नो कारोवार गर्न सक्नुहुन्छ ।

हामीले शेयर सदस्यलाई जन्मदेखि मृत्युसम्म थुप्रै सुविधा दिने गरेका छौं । यही माघदेखि हामीले जन्म देखि मृत्यु परान्त भन्ने कोष बनाएका छौं । त्यसमा ६ वटा कुरा समावेस गरिएका छन् । त्यसमा जन्मदेखि अन्तिम संस्कार सम्म शेयर सदस्यका लागि सुविधाहरु समेटिएका छन् । जन्मिदा, बिरामी पर्दा, ठुलो अप्रेसन लगायत समस्यामा पर्दा संस्थाले शेयर सदस्यलाई सहयोग गर्ने नीति लगेको छ । त्यसको सम्पुर्ण विवरण संस्थाको वेभ साईटमा पनि राखेका छौं ।

लगानीका प्राथमिक क्षेत्र के के हुन् ?

हामीले उत्पादनमुलक क्षेत्रलाई समेटेर लगानी गर्ने गरेका छौं । हामीले पुश पालन, कृषि व्यवसाय, व्यापार क्षेत्रमा स–सानो लगानी गर्ने गरेका छौं ।

त्यसैगरी हामीले लगानी गरेर उत्पादन भएका वस्तुको बजारीकरणका लागि पनि हामीले कृषकलाई सहजिकरण गर्ने गरेका छौं ।

हामीले ५ देखि १० हजार मेट्रिक टन क्षमता भएको कोल्डस्टोर पनि निर्माण गरिरहेका छांै । त्यो भवन बनेपछि किसानले उत्पादन गरेका कृषि उपजलाई कोल्ड स्टोरमा राखेर राम्रो मुल्य पाउने व्यवस्था पनि गर्नेछौं ।

किसानले अहिले सहकारी मार्ट सञ्चालन पनि गरिरहेको छ, किन ?

मार्ट सञ्चालन गर्नुको कारण पनि हाम्रा सदस्यको उत्पादनलाई बजारीकरण गर्नु हो । हाम्रा किसान सदस्यले उत्पादन गरेका कृषि सामग्रीलाई सहकारी मार्टमा राखेर आम उभोक्तालाई पनि जैविक कृषि सामग्री शुलभ मुल्यमा उपलब्ध गराउनु हाम्रो उद्दश्य हो । अहिले कैलालीको बर्दगोरिया स्थित बौनिया, लम्की र सुख्खडमा सहकारी मार्ट सञ्चालन भइरहेका छन् । ती मार्टमा कृषि उपज संगै दैनिक आवश्यकताका वस्तुहरुपनि राखेर उपभोक्तालाई शुलभ मुल्यमा बेचिरहेका छौं ।

सहकारी मार्ट सञ्चालनको मुख्य उद्देश्य भनेको किसानको उत्पादित सामग्रीको बजारी करण गर्नुनै हो ।