गहुँ छर्नेवेलामा रासायनिक मलको चरम अभाव

धनगढी । हिउँदे वाली गहुँ लगाउने समय सुरु हुँदा कैलालीमा रासायनिक मलको चरम अभाव भएको छ ।

मलखाद विक्रेता साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसन लिमिटेड र कृषि सामाग्री केन्द्र लिमिटेडका अनुसार अहिले डिएपिको मौज्दात शुन्य रहेको छ । तत्काल मल आउने सम्भावना समेत नरहेको दुवै संस्थानले जनाएका छन् ।

गुहँका लागि आवश्यक पर्ने डिएपि अभाव हुँदा वेमौसमी बर्षाका कारण धानवालीमा नोक्सानी हुँदा दुःखी बनेका किसान झनै दुःखी बनेका छन् ।

हिउँदे वाली लगाउन आवश्यक पर्ने रासायनिक मल डियपि नपाएपछि किसानलाई गहु लगाउन समेत ढिलाई भएको छ । ‘खेत जोतेर गहुँछर्न तयार पारिएइको छ,’ धनगढी–११ का किसान भवराज मिश्रले भने,‘तर रासायनिम कल नपाउँदा गहुँ छर्न ढिलाई भइरहेको छ ।’ रासायनिक मलका लागि हरेक दिन सहकारी संस्था धाउने गरेको उनि बताउँछन् ।

‘सहकारी पुग्दा सधै एक÷दुई दिनमा मल आउँछ भन्ने प्रतिक्रिया आउने गरेको छ,’ उनले भने,‘एक महिना देखी कर्मचारीले एक दुई दिन भन्दै फकाउने गरेका छन्, मल भने पाइएको छैन ।’ बर्षाले धानवालीमा क्षेति पु¥याएको दुःखेसो गर्दै उनले रासायनिक मल नपाउँदा गहुँवाली लगाउन समेत ढिलाई भएको बताए । रासायनिक मल नपाउँमा लाही भने त्यसै छरेको उनि बताउँछन् ।

धनगढी–३ का किसान कृष्न ढुंगालले पनि रासायनिक मल डिएपि नपाउँदा गहुँवाली लगाउन ढिलाई भएको बताए । सरकारी अनुदान प्राप्त मल आएपछि गहुँवाली लगाउने भनेर किसान बसेको बताउँदै उनले मलनै नपाउँदा समस्या भएको बताए । ‘बिहीरिबाट किनेको मल राम्रो हुँदैन,’ उनले भने,‘सरकारले निदे मलका लागि पर्खेर बसेको गहुँ लगाउन ढिलाई भइसक्यो, किसान निरास बनेका छौं ।’ रासायनिक मलका लागि सहकारी संस्था धाउँदा डियपि छैन यूरिया लैजाउ भन्ने जवाफ आउने गरेको ढुंगालले बताए । ‘किसानलाई डिएपि चाहिएको छ,’ उनले भने,‘तर सहकारी संस्थाले यूरिया लैजाउ भन्दै किसानलाई जवाफ दिने गरेका छन्, अहिले यूरिया किसानलाई चाहिएकै छैन ।’

बर्षाका कारण धानमा क्षेति भोगेका किसानलाई मल नदिएर सरकारले भनै पिडा दिएको धनगढी–३ कै किसान देवबहादुर विष्टले बताए । ‘धानको क्षेतिपुर्ति दिने त आसानै छैन,’ विष्टले भने,‘रासायनिक मल पनि नदिएर सरकारले किसानलाई पिडामाथी पिडा थपिदिएको छ, मल नपाउँदा गहुँ छर्न ढिलाई भइरहेको छ ।’ उनले अघिल्लो बर्ष पसलबाट डिएपि किनेर हाल्दा त्यसले काम नगरेको बताए । ‘अघिल्लो बर्ष पसलबाट किनेर डिएपि छरेको थिएं’ उनले भने,‘त्यो मल ढुंगा जस्तै भयो, जस्का कारण गहुँ राम्रो भएन ।’

साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसन लिमिटेडका शाखा अधिकृत रामचन्द्र जोशीले ठेक्का लगाउन ढिलाई हुँदा यस बर्ष ढिला गरी रासायनिक मल डिएपि आउने बताए । अन्तराष्ट्रिय मुल्य वृद्धि हुदा मुल्य समायोज गर्नुपरेको र त्यसले ठेक्का लगाउन ढिलाई भई नेपालमा मल नभित्रिएको उनले बताए ।

अहिले यूरिया मात्रै रहेको बताउँदै उनले मंसिर पहिलो साता सम्म डिएपि आउन सक्ने बताए । साल्ट टे«डिङ कर्पोरेसन लिमिटेड मार्फत सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारले सुपर नामक रासायनिक मलमा अनुदान दिएर विक्रि वितरण गर्दै आएको थियो । तर अहिले सुपर मल पनि सकिएको शाखा अधिकृत जोशीले बताए । ‘अहिले यूरिया बाहेक कुनैपनि मल आइपुगेको छैन,’ उनले भने,‘मंसिर सम्म डिएपि पुग्न सक्दछ ।’ उनले मंसिर पहिलो साता सम्म गुहुँ लगाउन उपयुक्त समय हुनेभएपनि किसान आक्तिएका बताए ।

यसैगरी रासायनिक मल विक्रेता अर्को संस्था कृषि सामाग्री केन्द्र लिमिडेडमा पनि अहिले ढिएपिको मौज्दान शुन्य छ । लिमिटेडका लेखापाल रुपबहादुर कुँवरका अनुसार असोज देखीनै डिएपि मलको मौजदात सकिएको हो । अहिले मल लिन आउने सहकारी संस्थालाई रित्तै फर्काइने गरिएको उनले बताए ।

‘यूरिया मौज्दात भएपनि अहिले कसैले लग्दैनन्,’ लेखापाल कुँवरले भने,‘डिएपि आएको छैन, सहकारी संस्थालाई खालि हात फर्काउनु परिरहेको छ ।’ उनले मंसिर अन्तिम सम्म डिएपि आएपुग्ने आस्वासन आएको बताए । केही किसानले भने हिउँदे वालीका लागि बर्षातम मल लगेको उनि बताउँछन् ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशका लागि बर्षेनी ३६ हजार मेट्रिक टन रासायनिक मल आवश्यक पर्ने गरेकोमा हिउँदेवालीका लागि डिएपि मात्रै १० हजार मेट्रिक टन  आवश्यक पर्ने गरेको छ ।